Ментално здравје кај онколошките пациенти – психички тешкотии

Податоците од меѓународните студии покажуваат дека околу 30 % од пациентите со рак имаат сериозен хроничен стрес, депресија и/или вознемиреност, додека повеќето пациенти доживуваат барем минлив страв, вознемиреност и лошо расположение.

Причините за хроничен стрес кај пациенти со рак се многубројни. Дијагнозата на малигна болест сама по себе е опасна за животот и како таква е извор на голем стрес. Дури и првата средба со оваа дијагноза кај луѓето предизвикува поинтензивни емоционални реакции отколку средбата со која било друга болест.

Стресот е присутен како резултат на изложеноста на болниот на неизвесна ситуација, која во најголем дел не може да ја контролира:

• средба со непозната средина (институција, лекари, терапија и што е најважно, исход од третманот);
• промени во животниот стил (работно место, семејство, административни бариери);
• ситуации во кои пациентот зависи од други лица (несакани ефекти на онколошка терапија, компликации на болеста и/или третманот, влошување на состојбата);
• коморбидитети, претходна траума, социоекономска состојба итн.

Сето горенаведено дополнително придонесува за чувството на губење контрола над сопствениот живот. Како еден од можните исходи во третманот на малигни заболувања е смртта, па пациентите често доживуваат егзистенцијална вознемиреност, прашања во врска со смислата на животот, правдата поради болеста и стравот од смрт.

Хроничниот стрес, преку невроендокрини процеси во телото, влијае на имунолошкиот систем на долг рок и како маѓепсан круг, негативно влијае на процесот на лекување и толеранцијата на онколошката терапија. Бидејќи нервниот, ендокриниот и имунолошкиот систем се меѓусебно поврзани, во третманот на малигни заболувања, важно е да не се занемари менталното здравје, со цел имунолошкиот систем да функционира оптимално, односно онколошкиот третман треба да биде холистички (опфаќајќи ги и физичките и менталните аспекти на болеста).

Некои истражувања ги поврзуваат менталното здравје и канцерот, но досега има малку докази, а повеќето откритија укажуваат на обратна причина, дека дијагнозата на карцином резултира со влошување на менталното здравје. Сепак, како што беше забележано претходно, нарушеното ментално здравје може да има неповратно влијание врз физичкото здравје, односно може да го забави закрепнувањето за време на лекувањето на канцер или да предизвика повторување на болеста.

Телото може да изреагира на стрес преку побрзи отчукувања на срцето, главоболки или болки во мускулите, губење на апетит, болки во стомакот, дијареја, треперење, слабост и премаленост, вртоглавица, чувство на тежина во грлото или градите, премалку или премногу спиење. Намалувањето на стресот е можно со зголемување на нивото на психолошка отпорност на индивидуата, со учење за ефикасно справување со проблемите, а честопати се користат техники за релаксација и хербални лекови како што е Persen. Стресот може да се надмине со вежбање, слушање музика, читање, престој во природа, учење нови вештини/хобија, медитација, разговор со семејството и/или пријателите за сопствените чувства. Конечно и преку разговор со онколог, кој го насочува пациентот кон психоконколог или до Здружението на пациенти.

М-р с-ци д-р Бериса Хасанбеговиќ, медицински онколог